Sinds een tijdje heb ik een heuse vijver in mijn tuin. Ik had al een minivijvertje in een ingegraven speciekuip. Maar ik wilde meer dus legde ik eind januari samen met hovenier Matthijs van Een groene zaak een exemplaar van 6 x 2,5 meter aan. Glooiende oevers, semi-slordig gestapelde muurtjes van hergebruikte klinkers en veel oever- en waterplanten moeten er een paradijsje voor wilde dieren van maken.
Ada Hofman
Omdat zo’n vijver een serieuze verantwoordelijkheid is, raadpleegde ik een serieus boek: de klassieker Ada Hofmans Vijverboek. Van halverwege de jaren ’80 tot 2008, toen ze vanwege haar gezondheid moest stoppen, stond Hofman bekend als dé autoriteit op het gebied van tuinvijvers. Het complex van modelvijvers dat ze samen met haar man had aangelegd in Loozen (Overijssel) trok jaarlijks bussen vol bezoekers uit binnen- en buitenland, ze trad op in TV-programma’s en publiceerde verschillende populaire boeken.
Biologisch evenwicht
Het allerbelangrijkste aspect van het onderhouden van een vijver is voor Hofman het helder krijgen én houden van het water. Enerzijds omwille van de natuur zelf maar ook omdat je als vijverbezitter zo optimaal kunt genieten van het onderwaterleven. Voor zulk helder vijverwater moet je een biologisch evenwicht creëren, een zelfreinigende leefgemeenschap van planten en dieren. Algen zijn daarvan de belangrijkste verstoorders. Vooral zweefalgen, eencellige algen die overal in het water zweven, kunnen van stilstaand water een troebele brij maken, bij hoge temperaturen al binnen een paar dagen. ‘Soepgroen’ noemt Ada Hofman dat treffend.
Marinus Adrianus Koekkoek (1873-1944), Public domain, via Wikimedia Commons
Zuurstofplanten
Hofmans oplossing tegen de overmatige vorming van algen zijn zogeheten zuurstofplanten; ondergedoken, meestal zachtbladige waterplanten. Zij reinigen niet alleen het water maar scheiden bovendien een stofje af dat de groei van algen actief remt (allelopathie). Voorbeelden van zulke zuurstofplanten zijn Waterviolier, Kransvederkruid en Glanzend fonteinkruid, Hofmans favoriet. Als je dit soort planten in de juiste hoeveelheid toevoegt, is het gebruik van een vijverpomp met filter niet nodig. Ook ziet Hofman geen heil in de talloze, veelal chemische middelen die ook in de jaren ’80 en ’90 natuurlijk al verkrijgbaar waren. Ze zijn schadelijk en bovenal werken ze niet op langere termijn. Wat dat betreft hebben vijverbezitters anno 2025 weinig lessen geleerd, ook niet van Ada Hofman: de categorie ‘Algenbestrijding’ op bol.com bevat meer dan 1000 items en nee, daar zijn geen planten bij.
Groene aanslag
De boodschap is duidelijk: algen zijn de vijand, algen moet je bestrijden. Dat geldt niet alleen voor de vijver. Ook algen op tegels, vlonders en tuinmeubiliair (‘groene aanslag’) willen we als tuinbezitters niet. Ook hiertegen is van alles in de handel, van speciale borstels tot een troepje van het Kruidvat met ‘didecyldimethylammoniumchloride’ als werkzame stof – katten verbranden hun tong als ze eraan likken.
Wolken en water
Gelukkig heb je ook bij algen, zoals bij (bijna) alle dingen, de keuze om ze met mildheid te bekijken. Zo spelen algen ook een rol in een heel ander boek op mijn nachtkastje: Gathering Moss van de Amerikaanse plantkundige Robin Wall Kimmerer. Het is een verzameling essays waarin ze wetenschappelijke kennis combineert met persoonlijke en filosofische overpeinzingen. Een van de verhalen die ze vertelt gaat over de Zuni, een inheems-Amerikaans volk. Volgens hen begon de wereld als wolken en water, totdat uit het huwelijk van zon en aarde groene algen ontstonden. Daar kwamen vervolgens alle andere vormen van leven uit voort. Inderdaad weten we uit onderzoek dat de eerste primitieve levensvormen in het water voorkwamen. Vooral in zoetwater konden algen zich zo’n 500 tot 400 miljoen jaar geleden vrijelijk vermenigvuldigen – het moet een soepgroen gebeuren zijn geweest. Later zouden zij zich verplaatsen naar het land en daar de eerste primitieve planten vormen, een onmisbare schakel in de evolutie.
Het is een frappant contrast, de strijdbaarheid van de groene-aanslagbrigade versus het beschouwende van Robin Wall Kimmerer. In het algemeen ben ik meer van de tweede benadering. Maar ik geef het toe, ook ik stond vorig weekend nog wat extra Glanzig fonteinkruid te planten in mijn vijver. Want ja, ik houd van soep en van zelfs het meest nederige groen maar soepgroen, nee, daar bedank zelfs ik voor.
Toevallig (of niet…?) kon ik rond de tijd dat ik mijn vijver kreeg Ada Hofman zelf uitgebreid interviewen. Namelijk voor een themanummer over ‘(Geen) water in de tuin’ van Tuinjournaal, het donateursmagazine van de Nederlandse Tuinenstichting. Dat is inmiddels verschenen. Je kunt hier het volledige artikel lezen.
Je kunt de Vijvertuinen van Ada Hofman nog altijd bezoeken. Ze zijn inmiddels in andere handen maar zeer de moeite waard. Meer informatie én natuurlijk tips om je vijverwater helder te krijgen en te houden vind je op de website van de Vijvertuinen.
Meer lezen over groen? Kijk eens naar mijn eerdere blogs over Chartreuse, Mignonette, KPN-groen, Ga-Weg-Groen en natuurlijk Sapgroen.
Regelmatig nieuwe verhalen over kleur, tuinen en planten in je mailbox?
Omslagfoto Marine algae in Gullmarsfjorden at Sämstad, Lysekil Municipality, Sweden | W.carter, CC0, via Wikimedia Commons
