Het thema van Kinderboekenweek 2022, die overmorgen begint, is Gi-ga-groen. Zoals het een promotieclub als het CPNB betaamt, wordt dit lekker breed ingezet; het gaat over alles van moestuintjes tot tijgers. En er is een liedje + dansje van Kinderen voor Kinderen. Ik vind het allemaal prima, lang leve de leesbevordering. Voor mij is Gi-ga-groen een mooie aanleiding om eens dieper in te gaan op de betekenis van de kleur groen.
Van groen kunnen we meer tinten onderscheiden dan van welke andere kleur ook. Technisch gezien heeft dat te maken met de verschillende typen kegeltjes, de lichtgevoelige cellen op ons netvlies die ervoor zorgen dat we kleuren kunnen zien. Het is niet vreemd dat het menselijk oog door de evolutie heen zo nauwkeurig ingesteld is geraakt op groen. Het is de kleur die het meest voorkomt in de natuur, waarin we ooit moesten zien te overleven, en meer specifiek van planten, ooit onze belangrijkste voedselbron. Het kunnen beoordelen van de eetbaarheid van plantendelen was een kwestie van leven en dood. (En ook nu nog is het handig om dat ene rotte slablaadje uit je salade te kunnen vissen of te kunnen inschatten of de bananen op je fruitschaal al rijp zijn.)
In de kleurenpsychologie geldt groen als de kleur van evenwicht en harmonie,
(…) de intermediair tussen de lichamelijkheid van rood, het intellect van blauw en de emotie van geel. In wezen is groen het evenwicht tussen geest, lichaam en emotie.
Karen Haller, Het kleine boek over kleur. De kracht van kleur in je leven
Universeel wordt groen geassocieerd met voorjaar, vruchtbaarheid, nieuw leven en groei. Kassia St Clair vertelt bijvoorbeeld dat het antieke Egyptische teken voor de kleur groen een papyrusstengel was, een plant die in zeer hoog aanzien stond. In de katholieke kerk staat groen voor hoop op eeuwig leven en hoop in het algemeen; katholieke priesters dragen groene gewaden tijdens het toeleven naar een feestdag. Groen is ook de traditionele kleur van de islam; het zou de lievelingskleur van de profeet Mohammed zijn geweest. En zo zijn er vele voorbeelden door tijden en culturen heen.
In de jaren ‘70, toen de eerste ‘groene‘ actiegroepen en politieke partijen opkwamen, ontstond daarnaast de invalshoek van duurzaamheid, milieuvriendelijkheid en ecologie. Tegenwoordig is de aandacht hiervoor niet meer weg te denken uit het nieuws en het dagelijks leven: energie, toerisme, bouw, mode, beleggen – het moet allemaal ‘groener’. En natuurlijk moet ook onze leefomgeving vergroenen: meer planten en minder stenen. Het project waaraan Piet Oudolf zijn prijzengeld van de Sikkens Prize besteedt heet ‘Grijs wordt groen‘. En wanneer bedrijven hun milieuschade proberen te verdoezelen doen ze aan ‘greenwashing‘.
De laatste tien, vijftien jaar heeft nog een derde ‘groene’ metafoor opgang gedaan. Er is namelijk steeds meer wetenschappelijk bewijs voor de positieve effecten van de natuur op de (mentale) gezondheid. O.a. het IVN vertaalt die kennis naar actie met programma’s als ‘Grijs, groen en gelukkig’ en ‘De Groene GGZ’. Maar ook influencers en tijdschriften als Flow en Yoga Magazine promoten het doorbrengen van tijd in de natuur, om te verstillen, op te laden, inspiratie op te doen en verdieping te vinden; groen als onderdeel van een (zelf)bewuste en gezonde ‘lifestyle’.
Dat we de natuur als rustgevend ervaren, heeft voor een flink deel te maken met de context en met andere zintuiglijke ervaringen die je er opdoet. Immers, ook als je kleurenblind bent, ervaar je het kalmerende effect van een bos of een mooie tuin. Maar wat is nou de bijdrage van de kleur groen? Die hangt weer samen met de evolutie en die kegeltjes waar ik het net ook al over had. Groen zit in het midden van het spectrum van kleuren die we kunnen waarnemen. Op die golflengte (voor de liefhebbers: rond de 550 nanometers) is onze waarneming het beste. En doordat het dus weinig moeite kost om de dingen goed te zien, komt ons zenuwstelsel tot rust.
Kennis van het rustgevende effect van groen wordt vaak toegepast in de interieurarchitectuur. Zo worden de muren van verzorgings- en ziekenhuizen nogal eens groen geschilderd. Toch is, net als bij andere kleuren, ook bij groen veel afhankelijk van de schakering. Want het heeft van oudsher niet alleen positieve connotaties maar ook negatieve met onder andere jaloezie, ziekte en verval, en gif – en denk eens aan de groene monsters uit ouderwetse in SF-films.
Gelukkig gaat het in de Kinderboekenweek niet over monsters en vooral over de blije kanten van gi-ga-groen. In de woorden van Kinderen voor Kinderen:
Gi-ga-groen, gi-ga-groen / Kom mee naar buiten / Er is genoeg te doen / Kijk om je heen / We kunnen takken sjouwen / Hutten bouwen / Slootjespringen / Keihard zingen / Dromen met een grasspriet in je mond / Van die bank af met je kont!
(… en dan naderhand wel weer terug op die bank met een mooi boek a.u.b. :-))
Lees meer over de kleur sapgroen in Over sapgroen en in mijn blog In de schijnwerpers. In de blogs De kracht van taal en Charmant chartreuse ging ik eerder al eens in op twee specifieke groentinten: ‘mignonette’ en tennisballengroen.
Regelmatig nieuwe verhalen over kleur, tuinen en planten in je mailbox?
