Summerwine

Strawberries, cherries and an angel’s kiss in spring | My summerwine is really made from all these things

Misschien ken je dit nummer in de uitvoering van Lana del Rey en Barrie-James O‘Neill uit 2013. Niks mis mee maar de James-bond-achtige broeierigheid van het origineel van Nancy Sinatra en Lee Hazlewood uit 1967 is wat mij betreft onovertroffen. Kippenvel.

Vorig jaar spotte ik in de Tuinen van Mien Ruys een plant die (neem ik aan) hiernaar vernoemd is: Achillea ‘Summerwine’, met bloemetjes zo donkerrood dat ze wel van fluweel leken. Oók kippenvel.

Achillea is de Latijnse naam van duizendblad. De ondersoorten van deze elegante plant komen in heel Europa, Azië en Noord-Amerika veel voor in bermen en weiden. De kleine bloemhoofdjes staan in dichte tuiltjes bijeen. Daardoor lijkt het een schermbloemige, net als bijvoorbeeld fluitenkruid, maar hij hoort officieel bij de familie van de composieten. De Nederlandse naam duizendblad en het Latijnse ‘millefolium’ verwijzen naar het fijn ingesneden blauwgroene blad dat uit talloze minuscule blaadjes lijkt te bestaan. Duizendblad wordt al sinds mensenheugenis gebruikt als geneeskrachtig kruid tegen onder andere bloedingen, koorts en allergieën, en in allerlei culturen geassocieerd met rituelen, waarzeggerij en toverij.

Bij ons vind je Achillea millefolium (gewoon duizendblad) en Achillea ptarmica (wilde bertram) in het wild. De eerste bloeit wit, vaak verkleurend naar lichtroze. De laatste lijkt daarop maar bloeit iets later en heeft grotere bloemhoofdjes. De buisbloempjes in het midden zijn geelachtig met een zweempje rood.

Duizendblad is ook een bekende tuinplant. Vaak gaat het dan om hybriden (kruisingen) van Achillea millefolium in allerlei snoepkleurtjes. Die worden in het algemeen niet hoger dan zo’n 70, 80 centimeter. Daarnaast zie je in tuinen (en soms ook verwilderd daarbuiten) kruisingen met onder meer Achillea filipendula, geel duizendblad. Dat komt van oorsprong uit Midden- en West-Azië en is veel robuuster en wordt hoger, tot 120 centimeter. Een klassieke gele achillea is bijvoorbeeld Achillia filipendula ‘Parker‘s Variety‘. In de Vlinderhof staat de zwavelgele Achillea ‘Moonshine‘, een kruising van de wat lagere gele Achillea clypeolata en Achillea taygetea.

Zoals ik al schreef in mijn blogpost over de Kleur van het Jaar 2021 heeft geel als tuinkleur een hele tijd in het verdomhoekje gezeten. Ook kwekers van Achillea’s legden zich toe op andere, meer populaire kleuren. Hans Kramer, de eigenzinnige eigenaar van kwekerij De Hessenhof, zegt hierover:

Onvergeeflijk eigenlijk, dat we de oude, onverwoestbare gele Achillea’s vanwege modeverschijnselen jarenlang opzij hebben geschoven. Want een gele composiet hoefden we toch niet meer? Nee, daarvoor hadden en hebben we toch liever een modieuze kleur, zoals lilaroze, rood of oranje. We [d.w.z. Hans en zijn collega’s, KL] hebben een soort haat-liefde verhouding met deze kleurige Achillea’s. Er is een tijd geweest dat we ze spuugzat waren, want je moet ze gewoon elke twee-drie jaar scheuren en weer overnieuw (ergens anders) planten. Anders ben je ze kwijt. Anderzijds is er niets wat er qua vorm en kleur tegenop kan. Want een grote bloeiende vlek van Achillea ‘Terracotta’ blijft geweldig om te zien.

En ja, dat klopt. Door hun intense kleuren en horizontale bloeiwijze geven Achillea’s een subliem effect. Andere populaire, goed verkrijgbare cultivars zijn onder andere ‘Walther Funcke’ (donkerrood), ‘Paprika’ (rood), ‘Schneetaler’ (wit), ‘Cerise Queen’ en ‘Apple Blossom’ (allebei roze). Allemaal verbloeien ze in de loop van de tijd. Ofwel, de bloemen verkleuren naarmate ze verouderen. ‘Terracotta’ bijvoorbeeld van oranjebruin via oranje, oker en geel naar roze en wit, wat een veelkleurig effect geeft. De diep wijnrode bloemen van ‘Summerwine’ verbloeien naar nóg dieper rood.

In de tuinen van Mien Ruys staat ‘Summerwine’ vooraan in de 25 meter lange Gemengde border, een ontwerp uit 1974. Die bestaat voornamelijk uit pasteltinten (roze, karmijn, lila, paars, blauw, grijs en wit), wat een mooi contrast geeft met de donkerrode beukenhaag erachter. Een zelfde contrast zie je ook tussen ‘Summerwine’ en de planten en bloemen er direct omheen, onder andere de blauwpaarse Salvia nemorosa ‘Ostfriesland’, lila kattenkruid (Nepeta faassenii), zilvergrijze ezelsoor (Stachys byzantina) en lichtroze gipskruid (Gypsophila ‘Rosenschleier’).

Ook Piet Oudolf past ‘Summerwine’ toe in zijn ontwerpen. Bijvoorbeeld in de Walled Garden bij New Scampston Hall (foto links hieronder) in North Yorkshire, Engeland. Hij heeft de plant hier gecombineerd met onder andere Kartuizer anjer (Dianthus carthusianorum), zonnehoed (Rudbeckia occidentalis) en Russische salie (Perovskia). Net als bij Mien Ruys krijgt het roze-grijze ton-sur-ton-palet diepgang door de donkerroze en dieprode accenten.

Een heel andere optie zie je op de foto rechts, die is genomen op een Engelse tuinshow. Hier figureert ‘Summerwine’ in een uitgesproken combinatie van kleuren die juist ver uit elkaar op de kleurencirkel liggen: gele kamille (Anthemis x hybrida ‘E.C. Buxton’), lilablauwe dropplant (Agastache ‘Black Adder’) en dus de dieprode Achillea ‘Summerwine’. Siergrassen lijmen de kleurvlakken visueel aan elkaar.

Helaas zijn Achillea’s eigenlijk geen optie voor mijn eigen tuin. De grond is te kleiig; ze houden meer van een zanderige, lichte bodem. Maar misschien ga ik het toch eens proberen met ‘Summerwine’, desnoods in een grote pot met kalkrijk zand en kiezels. Al is het alleen al vanwege die heerlijke oorwurm van Sinatra en Hazlewood.

Tuinfotograaf Modeste Herwig maakte voor het tijdschrift Groei & Bloei ook een beschrijving van de geel-lila-rode border. Die vind je hier.

Achillea is dus geen schermbloemige maar lijkt er wel op. Meer over de waarde van bloemen met een ‘pannenkoekenvorm‘ lees je in mijn blog Rembrandtiaans kant.

Niet alleen deze Achillea heet Summerwine. Er zijn bijvoorbeeld ook een daglelie (Hemerocallis ‘Summerwine‘) en een blaasspirea (Physocarpus opulifolius ‘Summerwine‘) naar het liedje vernoemd.

Regelmatig nieuwe verhalen over kleur, tuinen en planten in je mailbox?